Chuyện Tiền Thân Đức Thế Tôn
Jātaka

Chương Bốn
Catukkanipāta

Tiểu Phẩm Chim Cu
Cūḷakuṇālavagga

Ja 343 Kuntinījātaka

Chuyện này do bậc Ðạo sư kể tại Kỳ Viên về một con hạc sống trong cung vua xứ Kosala.

Tương truyền con hạc mái này mang thư tín cho vua, nó có hai con nhỏ. Vua sai hạc mang thư đến cho một ông vua nọ. Khi hạc đi xa, hai nam tử trong vương gia lấy tay bóp chết hai hạc con. Hạc mẹ trở về không thấy hai con, liền hỏi ai đã giết con nó. Người ta kể lại sự việc như vậy.

Bấy giờ trong cung vua có nuôi con hổ dã man, dữ dằn, bị cột bằng dây xích rất chắc. Hai cậu bé kia đến coi hổ, con hạc đi theo và tự nghĩ: “Hai con nhỏ của ta bị hai đứa bé này giết, vậy ta sẽ thanh toán chúng”. Rồi nó nắm lấy hai cậu bé ném vào chân con hổ. Hổ gầm gừ một tiếng rồi nhai trọn cả hai. Hạc tự hỏi: “Thế là ta được thỏa lòng mong ước”. Rồi hạc bay lên không, thẳng tới dãy Tuyết Sơn.

Các Tỷ-Kheo nghe chuyện ấy, bắt đầu bàn tán trong Pháp đường:

– Này các Hiền giả, nghe nói một con hạc kia trong điện vua đã ném hai cậu bé vào một con hổ vì hai cậu bé này đã giết chết hai con nhỏ của nó; và sau khi đã gây cái chết cho chúng, hạc bỏ đi.

Bậc Ðạo sư đến và hỏi các Tỷ-Kheo đang bàn tán chuyện gì. Rồi Ngài dạy:

– Này các Tỷ-Kheo, không phải chỉ bây giờ mà xưa kia cũng thế, con hạc ấy đã mang lại cái chết cho những kẻ đã giết con nó.

Và liền đó, Ngài kể lại một câu chuyện ngày xưa.

*

Ngày xưa, Bồ-Tát ở Ba-la-nại trị vì vương quốc của ngài rất công chính. Một con Hạc nọ ở trong điện của ngài, thường mang thư tín cho ngài. Câu chuyện xảy ra y như ở trên. Ðiểm đặc biệt ở đây là sau khi con Hạc để cho con hổ giết chết các cậu bé, liền tự nghĩ: “Ta không thể ở đây. Ta sẽ ra đi, nhưng dù ta bỏ đi, ta cũng sẽ không ra đi mà không nói với đức vua. Nói với vua xong, ta sẽ bỏ đi”. Vì vậy nó đến ngồi gần vua, vái chào và đứng xa xa một tí rồi thưa:

– Tâu Ðại vương, chính ngài bất cẩn mà các hoàng tử đã giết các con nhỏ của tôi và vì quá căm giận tôi đã khiến cho họ chết để báo thù. Bây giờ tôi không thể sống ở đây nữa.

Rồi nó đọc bài kệ đầu:

“Tôi sống nhờ đại vương,
Thường xuyên được kính trọng,
Nay, bệ hạ làm quấy,
Thưa ngài, tôi phải đi.”
“Avasimha tavāgāre,
niccaṁ sakkatapūjitā;
Tvameva dānimakari,
handa rāja vajāmahaṁ”.

Vua nghe thế liền đọc bài kệ thứ hai:

“Ai gây ra tội ác,
Việc báo thù đã xong,
Hận thù đã yên lặng,
Chim ở lại, chớ đi.”
“Yo ve kate paṭikate,
kibbise paṭikibbise;
Evaṁ taṁ sammatī veraṁ,
vasa kuntini māgamā”.

Nghe thế, hạc đọc bài kệ thứ ba:

“Tình thân hữu hai bên,
Kẻ hại, người bị hại,
Không thể kết nối lại,
Thưa thủ lãnh xa bình,
Tôi nhất quyết phải đi.”
“Na katassa ca kattā ca,
metti sandhīyate puna;
Hadayaṁ nānujānāti,
gacchaññeva rathesabha”.

Vua nghe xong liền đọc bài kệ thứ tư:

“Đối với bậc hiền trí,
Kẻ hại, người bị hại,
Kết nối lại thân tình,
Kẻ ngu không thể có,
Chim ở lại, chớ đi.”
“Katassa ceva kattā ca,
metti sandhīyate puna;
Dhīrānaṁ no ca bālānaṁ,
vasa kuntini māgamā”ti.

Kuntinījātakaṁ tatiyaṁ.

Chim Hạc nói:

– Tâu Ðại vương, sự việc đã như vậy, tôi không thể ở lại nữa.

Rồi nó chào vua, bay lên không và về thẳng dãy Tuyết Sơn.

*

Bậc Ðạo sư chấm dứt bài thuyết giảng và nhận diện Tiền thân.

– Con hạc trong chuyện cổ là con hạc ngày nay, còn vua Ba-la-nại chính là Ta.