Chuyện Tiền Thân Đức Thế Tôn
Jātaka

Chương Năm
Pañcakanipāta

Phẩm Bông Tai Ngọc
Maṇikuṇḍalavagga

Ja 352 Sujātajātaka

Chuyện này do bậc Ðạo Sư kể khi Ngài trú tại Kỳ Viên về một người chủ đất có cha chết.

Khi cha ông mất, ông buồn bã đi khắp nơi, chẳng thể nào vơi được cơn sầu. Bậc Ðạo Sư nhận thấy người đàn ông này có khả năng đạt quả giải thoát cho nên khi Ngài vào thành Xá-vệ để khất thực, Ngài cùng với một thị giả đến nhà ông ta. Ngồi vào chỗ đã soạn sẵn cho Ngài, Ngài cúi xuống nói với gia chủ cũng đang ngồi đấy:

– Nay cư sĩ, phải chăng ông đang sầu khổ?

Người ấy đáp:

– Vâng, bạch Thế Tôn, đúng như thế.

Ngài dạy:

– Này bằng hữu, các bậc hiền trí ngày xưa đã nghe lời trí tuệ của người chính trực và khi họ mất cha, họ không sầu khổ.

Rồi do yêu cầu của gia chủ, Ngài kể một chuyện tiền kiếp.

*

Ngày xưa, khi vua Brahmadatta trị vì Ba-la-nại, Bồ-tát sinh vào nhà một gia chủ nọ. Ngài được gọi là Nam tử Sujāta. Khi ngài lớn lên thì ông Nội của ngài mất. Từ ngày Ông Nội mất, Cha ngài rất sầu khổ. Ông lấy hài cốt của cha từ nơi hỏa táng rồi xây một nấm mồ trong vườn thưởng ngoạn của ông và đặt di cốt vào đấy. Mỗi khi đến thăm chỗ ấy, ông trang hoàng hoa lên mồ rồi mải miết than khóc. Ông chẳng tắm rửa chẳng xức dầu thơm, cũng chẳng để ý đến việc kinh tài. Quan sát việc này, Bồ-tát tự nghĩ: “Từ khi ông nội ta mất, cha ta đi đâu cũng cứ đắm chìm trong sầu muộn. Ta chắc rằng chẳng ai ngoài ta ra có khả năng khuyên nhủ được người. Ta sẽ tìm cách giải thoát cho người khỏi cơn sầu khổ”.

Thế rồi khi trông thấy con bò đực nằm chết ở bên ngoài thành phố, ngài mang cỏ và nước tới đặt trước con bò ấy và nói:

– Ăn đi, uống đi! Ăn đi, uống đi.

Mọi người đi qua thấy thế đều bảo:

– Này Sujāta, bạn điên đấy ư? Bạn đưa cỏ và nước cho một con bò chết ư?

Nhưng ngài không đáp một tiếng nào.

Vì thế, họ đến bảo với Cha ngài:

– Con trai của ông bị điên rồi, anh ta lấy cỏ và nước đem cho một con bò chết đấy.

Nghe thế, người chủ đất ngưng sầu than cha mình mà lại bắt đầu sầu than đứa con trai. Ông vội chạy đến và kêu lên:

– Này Sujāta, con không được bình thường đấy ư? Sao con lại đưa cỏ cho cái xác bò chết?

Rồi ông đọc hai bài kệ sau:

“Sao con vội mang Cỏ,
Lảm nhảm với Bò chết,
‘Hãy ăn đi! ăn đi!’.
“Kiṁ nu santaramānova,
lāyitvā haritaṁ tiṇaṁ;
Khāda khādāti lapasi,
gatasattaṁ jaraggavaṁ.

Bò chết chẳng thể nào,
Sống lại, ăn cơm nước,
Con làm nhảm vô ích,
Như một kẻ bị điên.”
Na hi annena pānena,
mato goṇo samuṭṭhahe;
Tvañca tucchaṁ vilapasi,
yathā taṁ dummatī tathā”.

Bấy giờ Bồ-tát đọc hai bài kệ:

“Đầu, chân trước như vậy,
Đuôi, hai tai còn đây,
Con nghĩ Bò sống lại.
“Tatheva tiṭṭhati sīsaṁ,
hatthapādā ca vāladhi;
Sotā tatheva tiṭṭhanti,
maññe goṇo samuṭṭhahe.

Ông nội đầu, chân, tay,
Mọi thứ đều đã mất,
Khóc lóc ở tháp thờ,
Kẻ điên ấy là Cha.”
Nevayyakassa sīsañca,
hatthapādā ca dissare;
Rudaṁ mattikathūpasmiṁ,
nanu tvaññeva dummati”.

Nghe thế, Cha của Bồ-tát tự nghĩ: “Con ta thật thông tuệ. Nó biết điều gì đúng cần làm cho đời này và cho cả đời sau. Nó đã làm thế để khuyên nhủ ta”. Rồi ông bảo:

– Này Sujāta, con trai yêu dấu và khôn ngoan của ta, ta đã hiểu được rằng mọi sự vật đang hiện hữu đều là vô thường. Từ nay ta sẽ không sầu khổ. Một đứa con như thế này hẳn là kẻ làm cho cha mình hết sầu khổ.

Ðể ca ngợi con trai, ông nói:

“Ta đang bị thiêu đốt,
Như bơ lỏng rưới lửa,
Con dập nỗi sầu muộn,
Như người đang rưới nước.
“Ādittaṁ vata maṁ santaṁ,
ghatasittaṁva pāvakaṁ;
Vārinā viya osiñcaṁ,
sabbaṁ nibbāpaye daraṁ.

Sầu muộn chế ngự ta,
Con làm cho vắng lặng,
Tựa như rút mũi tên,
Cắm sâu vào tim ta.
Abbahī vata me sallaṁ,
yamāsi hadayassitaṁ;
Yo me sokaparetassa,
pitusokaṁ apānudi.

Mũi tên được rút ra,
Nỗi sầu được vắng lặng,
Sau khi lắng nghe con,
Ta không sầu, không khóc.
Sohaṁ abbūḷhasallosmi,
vītasoko anāvilo;
Na socāmi na rodāmi,
tava sutvāna māṇava.

Bậc trí làm như vậy,
Người có lòng bi mẫn,
Giúp người vuột nỗi sầu,
Sujāta, giúp Cha.”
Evaṁ karonti sappaññā,
ye honti anukampakā;
Vinivattenti sokamhā,
sujāto pitaraṁ yathā”ti.

Sujātajātakaṁ dutiyaṁ.

*

Sau khi chấm dứt Pháp thoại, bậc Ðạo Sư tuyên thuyết Tứ Ðế. Ở phần kết thúc Tứ Đế, người chủ đất đắc quả Dự Lưu.

Và bậc Ðạo Sư nhận diện Tiền thân:

– Bấy giờ ta là Sujāta.