Chuyện Tiền Thân Đức Thế Tôn
Jātaka
Chương Năm
Pañcakanipāta
Phẩm Bông Tai Ngọc
Maṇikuṇḍalavagga
Ja 357 Laṭukikajātaka
Chuyện này do bậc Ðạo Sư kể khi Ngài trú tại Trúc Lâm về Ðề-bà-đạt-đa.
Một hôm các Tỷ-Kheo bàn thảo trong Pháp đường:
– Này các Hiền giả, Ðề-bà-đạt-đa thật hung ác, dữ dằn và tàn bạo. Ông ta chẳng chút lòng thương xót nào đối với chúng sinh.
Khi bậc Ðạo Sư đến, Ngài hỏi các Tỷ-Kheo đang họp bàn chuyện gì và sau khi nghe kể lại, Ngài dạy:
– Này các Tỷ-Kheo, không phải chỉ bây giờ, mà ngày xưa cũng thế, ông ấy cũng chẳng có chút thương xót nào.
Rồi Ngài kể một chuyện quá khứ.
*
Ngày xưa khi vua Brahmadatta đang trị vì ở Ba-la-nại, Bồ-tát sinh làm một con Voi. Khi lớn lên ngài là một con vật chững chạc đàng hoàng. Ngài trở thành chúa của một đàn mười tám ngàn con và sống trong dãy Tuyết Sơn.
Bấy giờ có một con chim Cút đẻ trứng trong vùng đất sinh sống của đàn voi. Khi trứng nở, bầy chim con phá vỏ trứng ra ngoài. Trước khi bầy chim mạnh cánh và đang lúc chưa thể bay được, bậc Ðại Sĩ cùng với đàn tám chục ngàn con voi đi đây đó kiếm ăn, đã đến chỗ ấy. Khi trông thấy đàn voi, chim Cút tự nghĩ: “Vị vương tượng này sẽ dẫm chết các con thơ của ta. Ờ! ta sẽ cầu xin ông ta che chở và bảo vệ cho tổ của ta”. Thế rồi nó nhấc đôi cánh lên, đứng trước ngài và đọc bài kệ đầu:
“Hỡi Voi sáu mươi tuổi,
Chúa rừng của loài Voi,
Cánh nâng, tôi kính cẩn,
Xin tha lũ con tôi.”
“Vandāmi taṁ kuñjara saṭṭhihāyanaṁ,
Āraññakaṁ yūthapatiṁ yasassiṁ;
Pakkhehi taṁ pañjalikaṁ karomi,
Mā me vadhī puttake dubbalāya”.
Bậc Ðại Sĩ bảo:
– Này Cút, chớ lo sợ. Ta sẽ che chở cho các con thơ của ngươi.
Ngài đứng che lên trên bọn chim nhỏ trong khi tám mươi ngàn voi kia đi qua, rồi ngài dặn Cút:
– Ðằng sau bọn ta có một con voi lẻ bầy rất gian ác. Nó không chịu làm theo lời bọn ta. Khi nó đến, ngươi cũng phải van xin nó để bảo đảm an toàn cho lũ con ngươi.
Nói xong ngài bỏ đi, con Cút đi đến gặp con voi kia và nâng cánh lên kính cẩn chào rồi đọc bài kệ thứ hai:
“Trong rừng, khắp đồi núi,
Đảnh lễ vị độc hành,
Cánh nâng, tôi kính cẩn,
Xin tha lũ con tôi.”
“Vandāmi taṁ kuñjara ekacāriṁ,
Āraññakaṁ pabbatasānugocaraṁ;
Pakkhehi taṁ pañjalikaṁ karomi,
Mā me vadhī puttake dubbalāya”.
Nghe Cút nói xong, Voi đọc bài kệ thứ ba:
“Ta giết lũ cút con,
Yếu ớt, làm gì ta?
Trăm ngàn con như ngươi,
Chân trái, ta dẫm bẹp.”
“Vadhissāmi te laṭukike puttakāni,
Kiṁ me tuvaṁ kāhasi dubbalāsi;
Sataṁ sahassānipi tādisīnaṁ,
Vāmena pādena papothayeyyaṁ”.
Nói thế xong nó giơ chân dẫm nát bọn chim nhỏ, rồi tiểu tiện lên chúng làm cho chúng trôi theo dòng nước, sau đó rống lên và bỏ đi. Con cút đậu trên một cành cây nói:
– Mi hãy cút đi và rống lên đi. Rồi đây mi sẽ thấy ta làm gì. Mi chẳng biết sức mạnh của thân thể và sức mạnh của trí óc khác nhau như thế nào. Ðược rồi! Ta sẽ dạy cho mi một bài học.
Hăm dọa Voi như thế, Cút đọc bài kệ thứ tư:
“Mọi việc với sức mạnh,
Chẳng phải dùng tùy tiện,
Kẻ ngu chết bởi mạnh,
Voi Chúa, ta hại ngươi,
Kẻ giết lũ con ta.”
“Na heva sabbattha balena kiccaṁ,
Balañhi bālassa vadhāya hoti;
Karissāmi te nāgarājā anatthaṁ,
Yo me vadhī puttake dubbalāya”.
Nói xong, ít lâu sau Cút đến thăm một con Quạ, bấy giờ Quạ đang cao hứng hỏi Cút:
– Ta giúp gì được cho bạn đây?
Cút bảo:
– Chẳng có gì đâu bác ạ, tôi chỉ mong bác lấy mỏ móc hai con mắt con Voi gian ác kia.
Quạ sẵn sàng nhận lời. Cút đến giúp việc một con Ruồi xanh. Khi Ruồi xanh hỏi:
– Ta làm gì được cho bạn đây?
Cút đáp:
– Khi con Voi gian ác kia bị Quạ móc mắt xong, tôi muốn bạn đẻ trứng vào mắt nó.
Ruồi xanh nhận lời xong Cút đến giúp một con Ếch và khi Ếch bảo cần gì thì Cút bảo:
– Khi con Voi gian ác kia bị mù, nó sẽ tìm nước để uống, bấy giờ bạn hãy đứng trên đỉnh núi và kêu lên. Khi Voi trèo lên đỉnh núi thì bạn hãy xuống đáy dốc mà kêu lên. Ðấy là điều tôi rất mong bạn giúp.
Sau khi nghe Cút nói, Ếch sẵn sàng nhận lời. Thế rồi một hôm, Quạ dùng mỏ móc cả hai mắt con voi ấy, Ruồi đẻ trứng vào mắt nó. Bị bọn dòi rút rỉa, voi cuồng lên vì đau đớn. Rồi bị cơn khát chế ngự, Voi đi khắp nơi để tìm nước uống. Lúc ấy, Ếch đứng trên đỉnh núi kêu lên. Voi tự nghĩ: “Nơi ấy hẳn phải có nước”. Rồi nó trèo lên núi. Ếch liền xuống dưới chân núi mà kêu lên nữa. Voi tự nghĩ: “Sẽ có nước nơi ấy”, rồi lần mò tiến tới dốc núi và bị lăn cù, rơi xuống đáy núi mà chết. Khi biết rằng Voi đã chết, Cút nói:
– Ta đã toàn thắng kẻ thù.
Và khi toàn thân ngập trong hạnh phúc cao độ, Cút chết và đi theo nghiệp của mình.
*
Bậc Ðạo Sư dạy:
– Này các Tỷ-Kheo, Ta không nên chuốc lấy thù hận với bất cứ ai. Bốn con vật ấy hợp lại với nhau đã diệt được con Voi mạnh mẽ như thế kia.
“Nhìn Quạ, Cút, Ếch, Ruồi,
Chúng giết chết con Voi,
Thù hận sanh hận thù,
Biết vậy, không oan trái.”
“Kākañca passa laṭukikaṁ,
Maṇḍūkaṁ nīlamakkhikaṁ;
Ete nāgaṁ aghātesuṁ,
Passa verassa verinaṁ;
Tasmā hi veraṁ na kayirātha,
Appiyenapi kenacī”ti.
Laṭukikajātakaṁ sattamaṁ.
Sau khi đọc bài kệ phát xuất từ Trí Tuệ toàn hảo, bậc Ðạo Sư nhận diện Tiền thân:
– Bấy giờ Ðề-bà-đạt-đa là con Voi gian ác kia, còn Ta là con Voi đầu đàn.