Chuyện Tiền Thân Đức Thế Tôn
Jātaka
Chương Năm
Pañcakanipāta
Phẩm Sắc Đẹp
Vaṇṇārohavagga
Ja 361 Vaṇṇārohajātaka
Câu chuyện này do bậc Ðạo Sư kể khi Ngài trú tại Kỳ Viên về hai vị Ðại đệ tử.
Một lần nọ, hai vị Chánh Trưởng lão quyết định suốt trong mùa mưa sẽ chuyên tâm độc cư. Vì vậy họ từ biệt bậc Ðạo Sư rời Tăng chúng, đi khỏi Kỳ Viên, tự tay mang theo y, bát và đến sống trong một khu rừng gần một làng ở biên địa.
Một người đàn ông nọ phục vụ hai vị Trưởng lão và sống bằng các thức ăn thừa của họ, cũng ở riêng một nơi trong khu ấy. Khi thấy hai vị Trưởng lão sống với nhau một cách hòa hợp như thế, anh ta nghĩ:
– Chẳng biết ta có làm cho họ bất hòa không nhỉ!
Thế là anh ta đến gần Trưởng lão Sàriputta (Xá-lợi-phất) và bảo:
– Thưa Tôn giả, có thể có sự cãi cọ nào giữa ngài và Ðại Trưởng lão Moggallāna (Mục-kiền-liên) không?
– Vì sao ông bảo thế? Trưởng lão hỏi.
– Thưa Thánh giả, vị ấy chê bai ngài và bảo: “Khi ta vắng, Xá-lợi-phất có gì xứng đáng để so sánh với ta về đẳng cấp, dòng dõi, gia đình và xứ sở hoặc về năng lực chứng đạt các Thánh điển!
Vị Trưởng lão mỉm cười và đáp:
– Ði đi, ông bạn.
Một hôm khác người ấy lại đến gần Ðại Trưởng lão Mục-kiền-liên và cũng bảo như thế. Vị này cũng mỉm cười và nói:
– Ði đi, ông bạn!
Mục-kiền-liên đến gặp Xá-lợi-phất và hỏi:
– Ông bạn sống bằng các thứ dư thừa của chúng ta ấy có nói gì với Hiền giả không?
– Vâng, có đấy, Hiền giả ạ.
– Và ông ta cũng nói đúng như thế với tôi. Chúng ta phải đuổi ông ta đi.
– Tốt lắm Hiền giả, hãy đuổi ông ta đi.
Trưởng lão bảo:
– Ông không được đến đây.
Rồi hai ngài đuổi anh ta đi. Hai vị Trưởng lão sống hòa hợp với nhau, và khi quay về với bậc Ðạo Sư, họ đảnh lễ Ngài và ngồi xuống. Bậc Ðạo Sư ân cần nói chuyện với họ và hỏi họ có sống thời biệt cư của họ một cách hỷ lạc không. Họ bạch:
– Có một anh hành khất kia muốn làm cho chúng con bất hòa nhưng mưu toan thất bại, anh ta đã chạy xa rồi.
Bậc Ðạo Sư dạy:
– Thực thế, này Xá-lợi-phất, không phải chỉ bây giờ, mà xưa kia cũng thế, anh ta đã nghĩ cách làm cho các ông bất hòa nhưng mưu toan thất bại, anh ta đã chạy xa.
Rồi do yêu cầu các Trưởng lão, Ngài kể một chuyện thời xưa.
*
Ngày xưa, khi vua Brahmadatta đang trị vì ở Ba-la-nại, Bồ-tát là một vị Thần cây trong một khu rừng. Bấy giờ có một con Sư tử và một con Hổ sống trong một cái động núi ở khu rừng ấy. Một con Chó rừng hầu hạ chúng và nhờ sống bằng thịt ăn thừa của chúng, nó bắt đầu mập ra.
Thế rồi một hôm, nó chợt nghĩ: “Ta chưa bao giờ ăn thịt một con sư tử hay một con hổ. Ta phải làm cho hai con này bất hòa với nhau, và kết quả của việc tranh cãi nhau là chúng phải chết, bấy giờ ta sẽ ăn thịt chúng”.
Thế là nó đến gần Sư tử và nói:
– Thưa ngài, có sự tranh cãi nào giữa ngài và Hổ không?
– Sao anh bảo thế?
– Thưa Tôn giả, Chó rừng hỏi – Hổ chê bai ngài và bảo: Khi ta đi vắng, tên Sư tử này sẽ chẳng bao giờ được bằng một phần mười sáu sắc đẹp của ta, vóc dáng và vòng ngực ta, sức mạnh và quyền năng tự nhiên của ta.
Bấy giờ Sư tử nói với nó:
– Xéo đi, Hổ sẽ chẳng bao giờ nói ta như thế.
Thế rồi Chó rừng cũng đến gần Hổ và nói theo cách ấy. Khi nghe nó nói, Hổ chạy đến Sư tử và hỏi:
– Này bạn, có thật rằng bạn đã nói về tôi như thế, như thế?
Rồi Hổ (Subāhu) đọc bài kệ đầu:
“Sudāṭha có nói:
‘Đẹp sang về dòng dõi,
Oai hùng và quyền lực,
Subāhu thua ta.’”
“Vaṇṇārohena jātiyā,
balanikkamanena ca;
Subāhu na mayā seyyo,
sudāṭha iti bhāsasi”.
Nghe thế, Sư Tử (Sudāṭha) đọc bốn bài kệ còn lại:
“Subāhu nói rằng:
‘Đẹp sang về dòng dõi,
Oai hùng và quyền lực,
Sudāṭha thua ta.’
“Vaṇṇārohena jātiyā,
balanikkamanena ca;
Sudāṭho na mayā seyyo,
subāhu iti bhāsasi.
Hỡi bạn Subāhu,
Nếu bạn muốn hại tôi,
Tôi sẽ rời xa bạn.
Evañce maṁ viharantaṁ,
subāhu samma dubbhasi;
Na dānāhaṁ tayā saddhiṁ,
saṁvāsamabhirocaye.
Ai tin lời người khác,
Làm sứt mẻ tình bạn,
Tạo ra nhiều hận thù.
Yo paresaṁ vacanāni,
saddaheyya yathātathaṁ;
Khippaṁ bhijjetha mittasmiṁ,
verañca pasave bahuṁ.
Ai cảnh giác, nghi ngờ,
Kẻ vạch lỗi của nhau,
Người ấy chẳng phải bạn,
Không tin lời chia rẽ,
Kẻ ấy hãy kết giao,
Không nghi ngờ, sợ hãi,
Như con trẻ mẹ bồng,
Người ấy là bạn thật.”
Na so mitto yo sadā appamatto,
Bhedāsaṅkī randhamevānupassī;
Yasmiñca setī urasīva putto,
Sa ve mitto yo abhejjo parehī”ti.
Vaṇṇārohajātakaṁ paṭhamaṁ.
Khi bốn bài kệ ấy đã nêu lên phẩm cách của một bạn thân, Hổ nói:
– Tôi có lỗi.
Và nó xin lỗi Sư tử. Sau đó chúng cùng nhau sống hòa hợp tại nơi ấy. Còn Chó rừng ra đi và tìm đến nơi khác.
*
Sau khi chấm dứt bài dạy, bậc Ðạo Sư nhận diện Tiền thân:
– Bấy giờ, con Chó rừng kia là người hành khất sống bằng thức ăn thừa, con Sư tử là Xá-lợi-phất, con Hổ là Mục-kiền-liên, còn vị Thần sống trong rừng ấy và chứng kiến tận mắt toàn thể chuyện này là Ta.