Chuyện Tiền Thân Đức Thế Tôn
Jātaka

Chương Năm
Pañcakanipāta

Phẩm Sắc Đẹp
Vaṇṇārohavagga

Ja 363 Hirijātaka

Câu chuyện này do bậc Ðạo Sư kể khi ngài trú tại Kỳ Viên về một vị phú thương bạn của ông Cấp Cô Ðộc, sống tại một tỉnh ở biên địa.

Cả câu chuyện khởi đầu và câu chuyện ngày xưa đều được kể đầy đủ trong số Ja 90. Tiền thân cuối Phẩm thứ chín, Chương Một, nhưng ở đây khi vị thương gia ở Ba-la-nại nghe rằng những người hầu của vị thương gia xa lạ bị đoạt hết tất cả tài sản, và sau khi mất hết mọi thứ đã có, họ phải bỏ trốn, ông nói:

– Vì họ không làm điều mà họ phải làm cho những người xa lạ đã đến với họ, nên họ chẳng tìm thấy ai sẵn sàng đền đáp cho họ.

Nói thế xong, ông đọc các bài kệ sau:

“Ai không có hổ thẹn,
Nói, tôi bằng hữu bạn,
Bỏ qua việc tốt hơn,
Người ấy không phải bạn.
“Hiriṁ tarantaṁ vijigucchamānaṁ,
Tavāhamasmī iti bhāsamānaṁ;
Seyyāni kammāni anādiyantaṁ,
Neso mamanti iti naṁ vijaññā.

Làm được thì nói được,
Không làm được, không nói,
Bậc có trí biết rõ,
Người nói mà không làm.
Yañhi kayirā tañhi vade,
yaṁ na kayirā na taṁ vade;
Akarontaṁ bhāsamānaṁ,
parijānanti paṇḍitā.

Cảnh giác, sợ chia rẽ,
Luôn vạch lỗi gắt gao,
Kẻ ấy không phải bạn,
Lời chia rẽ không tin,
Người ấy đáng nương vào,
Tựa con nằm ngực mẹ,
Người gọi bạn cũng thế.
Na so mitto yo sadā appamatto,
Bhedāsaṅkī randhamevānupassī;
Yasmiñca setī urasīva putto,
Sa ve mitto yo abhejjo parehi.

Người khi làm phận sự,
Có thể tạo niềm vui,
Khen tặng lời dễ chịu,
Tình bạn được nuôi dưỡng,
Quả ấy đang đợi chờ.
Pāmojjakaraṇaṁ ṭhānaṁ,
pasaṁsāvahanaṁ sukhaṁ;
Phalānisaṁso bhāveti,
vahanto porisaṁ dhuraṁ.

Nhấm hương vị độc cư,
Và mùi vị an tịnh,
Uống vị Pháp hỷ lạc,
Không sầu, không uế nhiễm.”
Pavivekarasaṁ pitvā,
rasaṁ upasamassa ca;
Niddaro hoti nippāpo,
dhammappītirasaṁ pivan”ti.

Hirijātakaṁ tatiyaṁ.

Như vậy bậc Ðại Sĩ chán ngán tiếp giao với bạn bè xấu, do sức mạnh của độc cư, ngài đã đưa giáo lý của Ngài lên đến tột đỉnh và dẫn con người đến Niết – bàn vĩnh cửu.

*

Khi giảng xong Pháp thoại, bậc Ðạo Sư nhận diện Tiền thân:

– Bấy giờ Ta là vị thương gia ở Ba-la-nại.