Chuyện Tiền Thân Đức Thế Tôn
Jātaka

Chương Năm
Pañcakanipāta

Phẩm Sắc Đẹp
Vaṇṇārohavagga

Ja 365 Ahituṇḍikajātaka

Câu chuyện này do bậc Ðạo Sư kể khi ngài trú tại Kỳ Viên về một Trưởng lão.

Chuyện này đã được kể đầy đủ trong số 249. Tiền thân Sālaka.

Ở đây cũng thế, vị Trưởng lão sau khi truyền giới cho một chàng trai trong làng lại la mắng, đánh đập anh ta. Chành trai ấy chạy trốn và hoàn tục. Trưởng lão một lần nữa truyền giới cho anh và lại la mắng, đánh đập như trước. Chàng trai trẻ sau khi hoàn tục ba lần, lại được khuyến dụ quay trở lại, đã chẳng còn muốn nhìn mặt Trưởng lão ấy nữa.

Chuyện ấy được bàn tán trong Pháp đường về một Trưởng lão đã không thể sống với vị Sa-di của ông mà cũng không thể sống thiếu vị Sa-di ấy, trong khi chàng trai trẻ đã thấy lỗi lầm của Trưởng lão vì thiếu điềm tĩnh và nhạy cảm nên đã không muốn nhìn ông nữa.

Bậc Ðạo Sư đến và hỏi các Tỷ-kheo đang bàn đề mục gì. Khi nghe trình việc ấy, Ngài dạy:

– Này các Tỷ-kheo, không phải chỉ bây giờ, mà xưa kia cũng thế, chính chàng trẻ này đã làm một vị Sa-di nhạy cảm sau khi quan sát thấy lỗi lầm của Trưởng lão ấy, đã chẳng muốn nhìn ông ta nữa!

Dạy thế xong, Ngài kể một câu chuyện quá khứ.

*

Ngày xưa, vào triều đại Brahmadatta, vua ở Ba-la-nại, Bồ-tát sinh ra trong một gia đình làm lúa mì và khi lớn lên, ngài sinh sống bằng nghề bán lúa mì.

Bấy giờ, một người dụ rắn nọ bắt được một con Khỉ rồi huấn luyện nó đóng trò với một con rắn. Thế rồi khi một cuộc hội hè được mở ở Ba-la-nại, ông ta gởi con Khỉ cho người bán lúa mì và đi rong khắp trong bảy ngày làm trò với con Rắn. Trong thời gian ấy, vị thương gia nuôi con Khỉ bằng thức ăn loại cứng, loại mềm.

Vào ngày thứ bảy khi đã say sưa ở chỗ vui chơi hội hè ấy, người dụ rắn trở về và ba lần đánh đập con Khỉ bằng một thanh tre rồi đem nó theo vào trong một khu vườn, cột nó lại và nằm ngủ. Con Khỉ tháo được dây ra rồi trèo lên cây xoài, ngồi đó ăn trái. Khi thức dậy người dụ rắn thấy con Khỉ ngồi trên cây, liền nghĩ: “Ta phải bắt nó bằng cách tán tỉnh nó”. Rồi khi nói chuyện với nó, ông đọc bài kệ đầu:

“Ta đánh Bạc bị thua,
Hỡi khỉ xinh đẹp ơi,
Dùng sức chạm miếng ăn,
Hãy ném xoài chín xuống.”
“Dhuttomhi samma sumukha,
jūte akkhaparājito;
Harehi ambapakkāni,
vīriyaṁ te bhakkhayāmase”.

“Lời ông khen giả dối,
Ông thấy hay đã nghe,
Khỉ xinh đẹp bao giờ?
“Alikaṁ vata maṁ samma,
abhūtena pasaṁsasi;
Ko te suto vā diṭṭho vā,
sumukho nāma makkaṭo.

Ta nhớ người bắt Rắn,
Say rượu, đánh đập ta,
Khi ta bị đói khát,
Ở trong nơi quán xá.
Ajjāpi me taṁ manasi,
yaṁ maṁ tvaṁ ahituṇḍika;
Dhaññāpaṇaṁ pavisitvā,
matto chātaṁ hanāsi maṁ.

Ta nhớ nằm khổ sở,
Dẫu cho ta làm Vua,
Ngươi xin ta chẳng được,
Vì kinh hoàng, sợ hãi.
Tāhaṁ saraṁ dukkhaseyyaṁ,
api rajjampi kāraye;
Nevāhaṁ yācito dajjaṁ,
tathā hi bhayatajjito.

Ai sanh ra cao sang,
Đầy đủ từ thai bào,
Sống không có bỏn xẻn,
Bậc trí sẽ kết giao.”
Yañca jaññā kule jātaṁ,
Gabbhe tittaṁ amacchariṁ;
Tena sakhiñca mittañca,
Dhīro sandhātumarahatī”ti.

Ahituṇḍikajātakaṁ pañcamaṁ.

Nói những lời này xong, con Khỉ biến mất trong bầy khỉ bạn.

*

Bậc Ðạo Sư chấm dứt bài dạy ở đây và nhận diện Tiền thân:

– Bấy giờ Trưởng lão này là người dụ rắn nọ, vị Sa-di là con Khỉ, còn Ta là người bán lúa mì.