Chuyện Tiền Thân Đức Thế Tôn
Jātaka

Chương Năm
Pañcakanipāta

Phẩm Sắc Đẹp
Vaṇṇārohavagga

Ja 366 Gumbiyajātaka

Cây chuyện này do bậc Ðạo Sư kể khi Ngài trú tại Kỳ Viên về một Tỷ-kheo hối tiếc vì đã thọ giới.

Bậc Ðạo Sư hỏi có thật ông đã hối tiếc như thế không.

– Bạch ngài, đúng thế. Ông ta đáp.

Bậc Ðạo Sư hỏi:

– Ông đã thấy điều gì khiến ông cảm thấy như thế?

Khi vị Tỷ-kheo đáp:

– Ðấy là do những vẻ duyên dáng hấp dẫn của một phụ nữ.

Bậc Ðạo Sư dạy:

– Năm thứ ham muốn giống như mật có rảy thuốc độc giết người do quỷ Gumbiya để giữa đường.

Rồi do yêu cầu của Tỷ-kheo ấy, Ngài kể một câu chuyện quá khứ.

*

Ngày xưa, dưới triều Brahmadatta, vua xứ Ba-la-nại, Bồ-tát là một thương gia mang theo năm trăm chiếc xe chở hàng hóa đi bán. Ðến đường cái, trước khi vào một khu rừng, ngài gọi các thành viên trong đoàn lại và nói:

– Này, trên con đường này có lá, hoa, trái vân vân, tất cả đều có thuốc độc đấy. Khi ăn, chớ ăn các thứ lạ mà không hỏi ta: Vì bọn quỷ đã để trên đường những rổ cơm mới và nhiều thứ quả hoang ngon ngọt và rưới thuốc độc lên. Hãy dứt khoát đừng ăn thức ăn ấy nếu không được ta chấp thuận.

Sau khi dặn dò như thế, ngài tiếp tục cuộc hành trình.

Bấy giờ một quỷ Yakkha nọ, tên Gumbiya, rải lá trên một khoảng đất giữa rừng và thả vài miếng mật, trên đó có thuốc độc giết người; còn nó đi đây đó trên đường, giả vờ vỗ vào cây cối, làm như đang tìm mật. Những người không biết gì cứ nghĩ: “Mật này được để đây, hẳn phải là một nghĩa cử”. Thế là họ phải chết vì ăn mật ấy. Và bọn quỷ đến ăn thịt họ.

Trong thương đoàn của Bồ-tát cũng có một số người vốn tham ăn, khi thấy những thứ ngon này, không kìm lòng được liền ăn vào. Nhưng những người khác khôn ngoan bảo:

– Ta sẽ hỏi trưởng đoàn trước khi ăn.

Và họ cầm các thức ăn ấy và đứng đó. Khi Bồ-tát thấy các thứ họ đang cầm trong tay, ngài bảo họ ném đi. Những người đã ăn trọn phần đều chết. Nhưng đối với mỗi người chỉ mới ăn phân nửa, ngài khiến họ nôn ra, và sau khi họ đã nôn hết, ngài cho họ bốn thứ thơm ngọt và do thần lực của ngài, họ được lành.

Bồ-tát đến nơi mà ngài muốn đến một cách bình an, và sau khi giao hàng, ngài trở về nhà.

“Độc dược màu mật ong,
Vị, hương, cũng như vậy,
Dạ-xoa Gumbiya,
Tẩm vào các thức ăn,
Đặt xuống trong khu Rừng.
“Madhuvaṇṇaṁ madhurasaṁ,
madhugandhaṁ visaṁ ahu;
Gumbiyo ghāsamesāno,
araññe odahī visaṁ.

Đối với ai nghĩ rằng,
Mật ngọt, rồi ăn lấy,
Kẻ ấy chết vì độc.
Madhu iti maññamānā,
ye taṁ visamakhādisuṁ;
Tesaṁ taṁ kaṭukaṁ āsi,
maraṇaṁ tenupāgamuṁ.

Ai biết độc tránh xa,
Người ấy được an lạc,
Thoát khỏi bệnh thiêu đốt.
Ye ca kho paṭisaṅkhāya,
visaṁ taṁ parivajjayuṁ;
Te āturesu sukhitā,
ḍayhamānesu nibbutā.

Cũng vậy, giữa loài người,
Các dục là độc dược,
Vật thực là chấp thủ,
Sự chết trong thân này.
Evameva manussesu,
visaṁ kāmā samohitā;
Āmisaṁ bandhanañcetaṁ,
maccuveso guhāsayo.

Cũng vậy, tham dục này,
Như bệnh tật theo sau,
Ai luôn xa lánh được,
Vượt trói buộc ở đời.”
Evameva ime kāme,
āturā paricārike;
Ye sadā parivajjenti,
saṅgaṁ loke upaccagun”ti.

Gumbiyajātakaṁ chaṭṭhaṁ.

*

Sau khi đọc các bài kệ trên được cảm tác do trí tuệ toàn hảo, bậc Ðạo Sư khai thị Tứ Ðế. Ở phần kết thúc Tứ Ðế, vị Tỷ-kheo thối thất ấy đắc quả Dự Lưu.

Bậc Ðạo Sư nhận diện Tiền thân:

– Lúc bấy giờ, Ta là vị thương gia ấy.