WikiDhamma

Thư Viện Nghiên Cứu Phật Giáo


Con đem hết lòng thành kính đảnh lễ Đức Thế Tôn, 
Bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Chánh Giác
Namo Tassa Bhagavato Arahato Sammāsambuddhassa

Ja 375 Chuyện Chim Bồ Câu

Chuyện Tiền Thân Đức Thế Tôn
Jātaka

Chương Năm
Pañcakanipāta

Nửa Phẩm
Aḍḍhavagga

Ja 375 Kapotajātaka

Chuyện này bậc Ðạo Sư kể trong lúc trú tại Kỳ Viên về một Tỷ-kheo tham lam.

Chuyện vị Tỷ-kheo tham lam này đã được kể đầy đủ theo nhiều cách. Ở đây bậc Ðạo Sư hỏi có thật ông tham lam chăng, và khi ông thú nhận quá đúng thế, Ngài bảo:

– Này Tỷ-kheo, không phải chỉ bây giờ mà ngày xưa nữa, ông cũng tham lam và đã chết vì lòng tham ấy.

Nói xong Ngài kể một chuyện quá khứ.

*

Ngày xưa, khi vua Brahmadatta trị vì ở Ba-la-nại, Bồ-tát được sinh làm Bồ câu con và sống trong lồng kết bằng liễu gai ở nhà bếp của một phú thương thành Ba-la-nại.

Bấy giờ một con Quạ thèm ăn cá thịt lại làm bạn với Bồ câu này, và sống cùng chỗ ấy. Một hôm nó chợt thấy nhiều cá thịt liền nghĩ: “Ta sẽ ăn đám cá thịt này”. Rồi nằm xuống rên rỉ trong lồng. Khi Bồ cầu đến bảo:

– Này bạn, ta cùng bay nhanh ra tìm mồi.

Quạ từ chối đáp:

– Tôi đang bị ốm liệt vì cơn đau bụng do bội thực, bạn đi đi.

Khi Bồ câu khuất dạng, Quạ tự nhủ: “Kẻ thù hay quấy phá ta đã đi rồi. Bây giờ ta muốn ăn thịt cá tùy thích”. Nghĩ vậy, Quạ ngâm vần kệ đầu:

“Ta khỏe mạnh, an vui,
Bồ câu đã đi rồi,
Tâm thỏa mãn hài lòng,
Khỏe mạnh nhờ thịt, rau.”
“Idāni khomhi sukhito arogo,
Nikkaṇṭako nippatito kapoto;
Kāhāmi dānī hadayassa tuṭṭhiṁ,
Tathāhimaṁ maṁsasākaṁ baleti”.

Vì thế khi người đầu bếp chiên cá thịt xong, vừa bước ra khỏi bếp, vừa chùi mồ hồi chảy dòng dòng, con Quạ nhảy ra khỏi tổ và dấu mình trong chậu gia vị. Chậu ấy phát ra tiếng “cạch” khiến người đầu bếp vội quay lại, tóm lấy con Quạ vặt hết lông. Rồi xay một ít gừng tươi và hạt cải trắng, chú giả chung với chà là thối, bôi lên khắp mình con Quạ, vừa xát mạnh thân nó với một mảnh sành làm cho nó bị thương nặng. Sau đó chú lấy sợi dây treo mảnh sành lên cổ nó rồi lại ném vào thúng và bỏ đi.

Khi Bồ câu trở về thấy Quạ, liền bảo:

– Chim Lặn nào đây lại nằm trong thúng của bạn thân ta đó kìa? Bạn ta tính tình nóng nảy sẽ về giết chim lạ mặt này ngay.

Nói đùa thế xong, bồ câu ngâm vần kệ thứ hai:

“Chim Lặn với chiếc mào,
Tổ tiên của bầu trời,
Lừa dối này là ai?
Chim Lặn đến nơi khác,
Bạn Quạ dữ lắm thay.”
“Kāyaṁ balākā sikhinī,
corī laṅghipitāmahā;
Oraṁ balāke āgaccha,
caṇḍo me vāyaso sakhā”.

Quạ nghe vậy liền ngâm vần kệ thứ ba:

“Chớ cười khi thấy tôi,
Bị con, người làm bếp,
Bơ sữa, gừng, mù tạt,
Bôi trét khắp trên thân.”
“Alañhi te jagghitāye,
Mamaṁ disvāna edisaṁ;
Vilūnaṁ sūdaputtena,
Piṭṭhamaṇḍena makkhitaṁ”.

Bồ câu vẫn còn muốn đùa, liền ngâm vần kệ thứ tư:

“Tắm rửa, được thoa dầu,
Thỏa mãn ăn với uống,
Cổ trang sức đá quý,
Đến Bārāṇasī?”
“Sunhāto suvilittosi,
annapānena tappito;
Kaṇṭhe ca te veḷuriyo,
agamā nu kajaṅgalaṁ”.

Quạ ngâm tiếp vần kệ thứ năm:

“Chớ để bạn hay thù,
Đến Bārāṇasī,
Chúng đã nhổ lông tôi,
Buộc mảnh sành vào cổ.”
“Mā te mitto amitto vā,
agamāsi kajaṅgalaṁ;
Piñchāni tattha lāyitvā,
kaṇṭhe bandhanti vaṭṭanaṁ”.

Bồ câu nghe vậy, ngâm vần kệ cuối cùng:

“Ngươi lại làm điều ác,
Bản chất ngươi là vậy,
Của cải của con người,
Chim dễ gì thọ dụng.”
“Punapāpajjasī samma,
Sīlañhi tava tādisaṁ;
Na hi mānusakā bhogā,
Subhuñjā honti pakkhinā”ti.

Kapotajātakaṁ pañcamaṁ.

Sau khi khiển trách Quạ xong, Bồ câu không ở lại đó nữa mà giương đôi cánh bay đi nơi khác. Nhưng Quạ chết ngay tại chỗ.

*

Ðến đây bậc Ðạo Sư chấm dứt Pháp thoại và tuyên thuyết các Sự Thật. Vào lúc kết thúc các Sự Thật, vị Tỷ-kheo tham lam đã đắc Nhị quả (Nhất Lai).

Rồi Ngài nhận diện Tiền thân:

– Thuở ấy, con Quạ là Tỷ-kheo tham lam này và Bồ câu chính là Ta vậy.

Aḍḍhavaggo tatiyo.

Tassuddānaṁ

Atha vaṇṇa sasīla hiri labhate,
Sumukhā visa sāḷiyamittavaro;
Atha cakka palāsa sarāja sato,
Yava bāla kapotaka pannarasāti.

Atha vagguddānaṁ

Jīnañca vaṇṇaṁ asamaṁvaguppari,
Sudesitā jātakanti santi vīsati;
Mahesino brahmacarittamutta-
Mavoca gāthā atthavatī subyañjanāti.

Pañcakanipātaṁ niṭṭhitaṁ.