Chuyện Tiền Thân Đức Phật
Jātaka
Chương Ba
Tikanipāta
Phẩm Hồ Nước
Udapānavagga
Ja 272 Byagghajātaka
Chuyện này do bậc Ðạo Sư kể khi Ngài trú tại Kỳ-Viên về Kokālika.
Các tình tiết của câu chuyện này sẽ được kể trong chương mười ba và Tiền thân Takkāriya số 481. Ở đây, Kokālika lại nói:
– Ta sẽ đem Sāriputta (Xá-lợi-phất) và Moggallāna (Mục-kiền-liên) theo với ta.
Vì thế, sau khi rời xứ sở của Kokālika, ông ta đi đến Kỳ-Viên, vào đảnh lễ bậc Ðạo Sư rồi đi tiếp đến các vị Trưởng lão. Ông ta nói:
– Này các Hiền giả, dân chúng ở xứ của Kokālika muốn mời các Hiền giả, chúng ta hãy đến đó đi.
– Hiền giả hãy đi đi, chúng tôi không đi đâu! Xá-lợi-phất và Mục-kiền-liên trả lời.
Sau lời từ chối này, Kokālika ra đi một mình.
Các Tỷ-kheo bắt đầu bàn tán chuyện ấy trong Pháp đường:
– Này Hiền hữu, Kokālika không thể sống với Xá-lợi-phất và Mục-kiền-liên, và cũng không thể sống mà không có các vị ấy! Ông ta không chịu đựng nỗi sự chung đụng với họ.
Bậc Ðạo Sư bước vào và hỏi mọi người đang bàn tán chuyện gì. Họ kể lại cho Ngài nghe. Ngài dạy:
– Xưa kia, cũng như bây giờ, Kokālika không thể sống với Xá-lợi-phất và Mục-kiền-liên cũng không thể sống mà không có hai vị ấy.
Rồi Ngài kể một câu chuyện đời xưa.
*
Ngày xưa, khi Brahmadatta làm vua xứ Ba-la-nại, Bồ-tát là một vị thần cây sống trong một khu rừng nhỏ. Không xa trú xứ của ngài bao nhiêu, có một vị thần cây khác sống trong một rừng rậm. Khu rừng rậm này lại là chỗ ở của một con sư tử và con hổ. Vì sợ chúng, không ai dám đến đó gieo trồng hoặc đốn cây, ngay cả dừng chân liếc qua chỗ đó cũng chẳng ai dám. Sư tử và hổ ăn thịt mọi loài. Thịt ăn còn dư, chúng vứt bỏ lại rồi đi. Vì thế khu rừng đầy cả thịt bốc mùi hư thối.
Vị thần kia điên tiết lên, chẳng kể phải quấy gì nữa, một hôm đã đến nói với Bồ-tát:
– Thưa Hiền giả, cả rừng kia đầy mùi hôi thối vì con sư tử và con hổ kia. Tôi sẽ đuổi chúng đi.
Bồ-tát bảo:
– Này Hiền giả, chính hai con thú ấy đã bảo vệ chỗ ở của chúng ta đấy! Một khi chúng bị đuổi đi thì chỗ ở của chúng sẽ bị hoang tàn. Nếu người ta không thấy dấu vết của hổ và sư tử thì họ sẽ tới đốt hết rừng, làm tất cả thành một khoảng đất trống để trồng trọt. Xin Hiền giả chớ làm thế!
Rồi Ngài đọc hai bài kệ đầu:
“Người bạn nào thân cận,
Giải thoát ách tổn hại,
Bất hạnh cản phía trước,
Bậc trí tự bảo vệ,
Như con mắt của mình.
“Yena mittena saṁsaggā,
yogakkhemo vihiyyati;
Pubbevajjhābhavaṁ tassa,
rukkhe akkhīva paṇḍito.
Người bạn nào thân cận,
Giải thoát ách tăng trưởng,
Mọi điều Bậc trí làm,
Bình đẳng như chính mình”.
Yena mittena saṁsaggā,
yogakkhemo pavaḍḍhati;
Kareyyattasamaṁ vuttiṁ,
sabbakiccesu paṇḍito”.
Tuy Bồ-tát đã giảng giải như thế, vị thần cuồng si kia cũng chẳng để tâm. Thế rồi một hôm, ông hiện hình thật khủng khiếp, đuổi sư tử và hổ đi. Chẳng bao lâu, dân chúng không thấy vết chân hai con thú kia nữa, họ đoán rằng sư tử và hổ có lẽ đã bỏ đi sang rừng khác và họ chặt đi một phía rừng. Bấy giờ, vị thần kia mới đến gặp Bồ-tát và nói:
– Ôi thưa Hiền giả, tôi đã không theo lời Hiền giả mà lại đuổi hai con thú ác kia đi. Bây giờ người ta nhận ra rằng chúng đã ra đi và họ đang đốn hạ cả khu rừng. Chúng ta phải làm gì bây giờ đây?
Thần được trả lời rằng hai con thú ấy đang sống ở một khu rừng kia, phải đến đó mà tìm chúng về. Vị thần kia làm theo như thế. Ðứng trước hai con thú, thần kính cẩn chào rồi đọc bài kệ thứ ba:
“Cọp ơi, xin hãy đến,
Quay lại khu rừng già,
Vắng Cọp, người phá rừng,
Cọp ở lại, đừng đi.”
“Etha byagghā nivattavho,
Paccupetha mahāvanaṁ;
Mā vanaṁ chindi nibyagghaṁ,
Byagghā māhesu nibbanā”ti.
Byagghajātakaṁ dutiyaṁ.
Hai con thú khước từ lời thỉnh cầu và bảo:
– Ði đi, chúng tôi không đến đó đâu!
Thế là vị thần kia phải trở về một mình. Chỉ sau một vài ngày, dân chúng đã đốn hết rừng, làm thành một đồng ruộng để cày cấy trồng trọt.
*
Khi kể xong Pháp thoại này, bậc Ðạo Sư tuyên thuyết Tứ Ðế và nhận diện Tiền thân:
– Lúc bấy giờ Kokālika là vị thần cuồng si, còn vị thần trí tuệ kia là Ta.