Chuyện Tiền Thân Đức Phật
Jātaka

Chương Ba
Tikanipāta

Phẩm Hồ Nước
Udapānavagga

Ja 273 Kacchapajātaka

Chuyện này do bậc Ðạo Sư kể khi Ngài đang trú tại Kỳ Viên về sự tranh cãi giữa hai đại thần trong triều vua Kosala.

Các tình tiết câu chuyện giống như đã được kể ở Chương Hai, số Ja 154 và Ja 165.

*

Ngày xưa, khi vua Brahmadatta trị vì xứ Ba-la-nại, Bồ-tát sinh ra trong một gia đình ở Kāsi. Khi lớn lên, ngài được giáo dục tại Takkasilā. Sau khi đã thành tựu về mọi mặt, ngài lui về sống ẩn dật trong một túp lều lá tại dãy Hy-mã-lạp Sơn (Tuyết Sơn) bên bờ sông Hằng. Nơi đây, ngài đạt được các Thắng trí và các Thiền chứng. Nhờ đó, tâm ngài trở nên an lạc, đạt tới hạnh nhẫn nhục cao vời.

Bồ-tát thường tĩnh tọa ở trước lều. Bấy giờ có một chú Khỉ ngỗ nghịch, trơ láo thường đến chọc phá ngài, nhưng nó không thể nào làm cho tâm ngài dao động. Ngài vẫn ngồi tĩnh lặng an bình.

Bấy giờ có một con Rùa cái, một hôm đang nằm giữa trời, há miệng ngủ thiếp bên dòng nước. Thấy thế, Khỉ trơ tráo kia liền đến và đút ngón tay vào miệng rùa. Rùa chợt tỉnh giấc và ngậm miệng lại, cắn chặt lấy tay Khỉ. Ðến khi chịu không nổi nữa, khỉ tự hỏi: “Ta phải cầu cứu ai giải thoát cho ta khỏi sự đau đớn cực điểm này?”. Khi nghĩ được rằng chỉ còn cách đến cầu cứu Bồ-tát, nó liền mang cả con Rùa đến trước ngài. Với giọng hài hước, Bồ-tát nói với Khỉ qua bài kệ đầu:

“Hỡi này, Bà-la-môn,
Với hai tay bưng đầy,
Thức ăn thật thịnh soạn,
Người khất thực ở đâu?”
“Ko nu uddhitabhattova,
pūrahatthova brāhmaṇo;
Kahaṁ nu bhikkhaṁ acari,
kaṁ saddhaṁ upasaṅkami”.

Khỉ đáp lại qua bài kệ thứ hai:

“Con là Khỉ ngu muội,
Sờ chỗ không nên sờ,
Mong được Ngài cứu thoát,
Con sẽ đi vào Rừng.”
“Ahaṁ kapismi dummedho,
anāmāsāni āmasiṁ;
Tvaṁ maṁ mocaya bhaddaṁ te,
mutto gaccheyya pabbataṁ”.

Bồ-tát đọc bài kệ thứ ba tiếp lời khỉ:

“Rùa dòng Kassapa,
Khỉ dòng Koṇḍañña,
Hỡi này, Kassapa,
Hãy tha Koṇḍañña,
Việc ấy là lứa đôi.”
“Kacchapā kassapā honti,
Koṇḍaññā honti makkaṭā;
Muñca kassapa koṇḍaññaṁ,
Kataṁ methunakaṁ tayā”ti.

Kacchapajātakaṁ tatiyaṁ.

Rùa nghe lời Bồ-tát thả Khỉ ra. Khỉ kính cẩn chào Bồ-tát rồi phóng biệt vào rừng. Rùa cũng xin bái biệt ra đi. Còn Bồ-tát liên tục trú vào an lạc thiền định và sau cùng lên Phạm thiên giới.

*

Khi kể xong Pháp thoại này, bậc Ðạo Sư tuyên thuyết Tứ Ðế và nhận diện Tiền thân:

– Hai ông quan nọ bấy giờ là con Khỉ và con Rùa, còn Ta là vị ẩn sĩ kia.