Chuyện Tiền Thân Đức Phật
Jātaka
Chương Ba
Tikanipāta
Phẩm Bình Nước
Kumbhavagga
Ja 291 Surāghaṭajātaka
Chuyện này được bậc Ðạo Sư kể tại Kỳ Viên về một người cháu của Trưởng giả Cấp-Cô-Ðộc.
Người này đã hoang phí số tài sản kế thừa là bốn trăm triệu đồng vàng. Anh ta đến thăm người chú Cấp-Cô-Ðộc và được Trưởng giả cho một ngàn đồng để làm vốn mua bán. Anh ta tiêu xài hết số tiền rồi lại đến Trưởng giả. Lần này anh được cho năm trăm đồng. Tiêu xài hết xong, anh lại đến và lần này chú anh chỉ cho anh hai bộ quần áo vải thô. Thế là khi anh đã hết luôn hai bộ quần áo kia và đến xin thêm một lần nữa thì bị chú anh tóm cổ ném ra cửa. Anh ta chẳng còn ai giúp đỡ, sau đó đã ngã xuống bên một xó đường và chết. Người ta kéo anh ra rồi ném ở đấy.
Ông Cấp-Cô-Ðộc đến kể với đức Phật về các sự việc đã xảy ra cho cháu ông, bậc Ðạo Sư bảo:
– Làm sao ông mong làm thỏa mãn một kẻ chính Ta ngày xưa cũng không thể làm thỏa mãn dù rằng Ta đã cho anh ta một cái Bình Ước.
Rồi do yêu cầu của Trưởng giả, Ngài kể một chuyện đời xưa.
*
Ngày xưa, khi vua Brahmatta trị vì xứ Ba-la-nại, Bồ-tát sinh ra là con của một thương gia giàu có. Sau khi cha mất, ngài thay cha quán xuyến mọi việc. Trong nhà của ngài có chôn một kho tàng bốn trăm triệu đồng. Ngài có một con trai độc nhất. Bồ-tát bố thí, hành thiện cho đến khi chết và tái sanh làm Thiên chủ Ðế Thích (Sakha).
Con trai của Bồ-tát làm một cái rạp ngoài đường để ngồi uống rượu cùng với đám bạn bè tụ tập quanh anh ta. Anh trả một ngàn đồng cho bọn làm trò chạy nhảy, nhào lộn, bọn ca sĩ, vũ công, suốt ngày ăn nhậu, trác táng. Anh rong chơi đây đó, chỉ đòi đàn địch múa ca, mãi mê theo đám bạn thô lỗ, chìm đắm trong thói nhàn cư lười biếng. Vì thế, chỉ trong một thời gian ngắn ngủi, anh đã tiêu xài cả kho tàng bốn trăm triệu đồng, hết cả mọi sở hữu, của cải, đồ đạc rồi trở nên nghèo khó cực khổ đến độ phải lang thang rách rưới tả tơi.
Thiên chủ Ðế Thích, trong lúc suy xét, biết rõ anh ta nghèo khổ như thế nào. Do lòng thương con thúc đẩy, ngài cho anh ta một cái Bình Ước và dặn:
– Con ạ, hãy giữ gìn, chớ làm vỡ cái bình này. Bao lâu con còn giữ được nó thì tài sản của con sẽ không cạn được. Vì vậy, hãy giữ gìn nó cẩn thận!
Nói xong, ngài quay về trời.
Sau đó, anh chàng kia chỉ lấy bình uống rượu chứ chẳng làm gì cả. Một hôm, trong lúc say sưa, anh ném bình lên không cho nó rơi xuống mà bắt lấy. Thế rồi có lần anh bắt hụt, bình rơi xuống đất vỡ tan tành! Thế là anh lại trở nên nghèo khó, rách rưới tả tơi đi khắp đây đó cầm bình ăn xin rồi cuối cùng ngã xuống một bờ tường rồi chết.
Khi kể xong chuyện này, bậc Ðạo Sư đọc tiếp:
“Kẻ vô dụng có bình,
Ước gì được cái ấy,
Ngày nào còn giữ bình,
Ngày ấy còn hạnh phúc.
“Sabbakāmadadaṁ kumbhaṁ,
kuṭaṁ laddhāna dhuttako;
Yāva naṁ anupāleti,
tāva so sukhamedhati.
Lúc say sưa, ngông cuồng,
Gã làm bình bể nát,
Sống lõa lồ, rách rưới,
Kẻ ngu sống khốn cùng.
Yadā matto ca ditto ca,
pamādā kumbhamabbhidā;
Tadā naggo ca pottho ca,
pacchā bālo vihaññati.
Kẻ nào nhiều tài sản,
Hưởng thụ, không tiết độ,
Người ngu bị sầu muộn,
Tựa kẻ làm bể bình.”
Evameva yo dhanaṁ laddhā,
Pamatto paribhuñjati;
Pacchā tappati dummedho,
Kuṭaṁ bhitvāva dhuttako”ti.
Surāghaṭajātakaṁ paṭhamaṁ.
*
Với Trí tuệ Toàn hảo, bậc Ðạo Sư đọc các bài kệ trên, rồi nhận diện Tiền thân:
– Bấy giờ, người cháu của Cấp-Cô-Ðộc là anh chàng vô lại đã đành vỡ cái bình phước lành kia, còn chính Ta là Ðế-Thích.