Chuyện Tiền Thân Đức Thế Tôn
Jātaka

Chương Ba
Tikanipāta

Phẩm Bình Nước
Kumbhavagga

Ja 300 Vakajātaka

Chuyện này do bậc Ðạo Sư kể tại Kỳ Viên về tình bạn xưa cũ.

Các tình tiết giống như trong bộ Luật tạng (Vinaya Ðại phẩm) đây chỉ là phần trích.

Tôn giả Upasena bấy giờ tu được hai năm, dẫn theo một Tỷ-kheo cùng trong tinh xá, mới tu được một năm, đến tham bái bậc Ðạo Sư. Người ấy bị bậc Ðạo Sư quở trách rồi lui về. Sau đó, trưởng lão đạt Thiền quán đắc Thánh quả, với hạnh tri túc cùng các đức tính khác, và đã thực hiện Mười ba pháp tu tập của một Sa-môn, trưởng lão dạy chúng cho các bằng hữu. Khi Thế Tôn an cư ba tháng, trưởng lão cùng các Tỷ-kheo đồng trú bị đức Phật quở trách, trước tiên vì nói sai và làm không đúng, nhưng lần sau được bậc Ðạo Sư khen với những lời này:

– Từ nay, hễ Tỷ-kheo nào muốn viếng thăm Ta thì cứ để cho họ đến, miễn là họ thực hiện Mười ba pháp tu tập của một Sa-môn.

Ðược khích lệ như vậy, trưởng lão trở về thuật chuyện cho các Tỷ-kheo ấy. Sau đó, các Tỷ-kheo ấy đều theo đúng các hạnh nguyện trước khi đến tham bái bậc Ðạo Sư.

Thế rồi khi bậc Ðạo Sư hết thời kỳ an cư, các Tỷ-kheo liền vứt bỏ các quần áo rách cũ và mặc y phục sạch sẽ. Khi bậc Ðạo Sư cùng tất cả hội chúng Tỷ-kheo đi quanh các phòng để xem xét, Ngài chú ý tới đồ rách rưới kia đang rải rác đây đó, liền hỏi tại sao. Nghe họ kể lại, Ngài dạy:

– Này các Tỷ-kheo, việc hành trì của các vị ấy chẳng được lâu dài, cũng giống như việc con chó Sói giữ ngày trai giới.

Rồi Ngài kể một chuyện đời xưa.

*

Ngày xưa, khi Brahmadatta là vua xứ Ba-la-nại, Bồ-Tát sinh làm Thiên chủ Sakka (Ðế Thích). Bấy giờ có một con Chó Sói sống trên một phiến đá cạnh bờ sông Hằng. Nước lũ mùa đông tràn tới, vây quanh phiến đá. Con Chó Sói nằm trên phiến đá, chẳng có gì để ăn và cũng chẳng có cách nào để kiếm đồ ăn cả. Nước cứ dâng lên, và Chó Sói tự nghĩ: “Ðây chẳng có đồ ăn, cũng chẳng có cách gì kiếm được đồ ăn. Ta nằm đây, chẳng biết làm gì cả. Tốt hơn ta nên giữ ngày trai giới (Bồ-tát). Thế là nó quyết định giữ ngày trai giới. Nó nằm xuống, trang trọng quyết giữ giới luật. Ðế Thích trong lúc suy xét thấy sự quyết định yếu đuối của con sói. Ngài tự nghĩ: “Ta sẽ quấy phá con Sói kia”. Rồi ngài hóa thành một con Dê rừng, tới đứng gần cho con Sói trông thấy.

“Ðể hôm khác rồi ta giữ ngày trai giới!” Sói nghĩ vậy khi nhìn thấy dê. Nó đứng lên và vồ lấy Dê. Nhưng Dê liền nhảy tránh nên Sói không chộp được nó. Sói thấy rằng nó không thể bắt con vật kia được, nó chẳng biết làm gì hơn đành quay trở về, nằm xuống lại và tự nghĩ: “Ðược rồi, dù sao ngày trai giới của ta vẫn không bị phá”.

Bấy giờ, Ðế Thích, do thần lực bay lên không và nói:

– Quá thiếu cương quyết như ngươi thì làm sao giữ được ngày trai giới? Ngươi đã không biết ta là Ðế Thích và ngươi đã muốn một bữa thịt dê!

Sau khi chế nhạo, khiển trách Sói xong, Ðế Thích quay về thiên giới

“Sống nhờ giết hại mạng,
Thức ăn thịt, máu tươi,
Chó sói phát nguyện trì,
Thực hành Bát Quan Trai.
“Parapāṇarodhā jīvanto,
maṁsalohitabhojano;
Vako vataṁ samādāya,
upapajji uposathaṁ.

Thiên Chủ biết nguyện trì,
Hóa hiện thành con Dê,
Sói khát máu, lao vào,
Phá vỡ lời thề nguyện.
Tassa sakko vataññāya,
ajarūpenupāgami;
Vītatapo ajjhappatto,
bhañji lohitapo tapaṁ.

Cũng vậy, có những người,
Thề nguyện nhưng yếu đuối,
Xem nhẹ hành động mình,
Như Sói với con dê.”
Evameva idhekacce,
Samādānamhi dubbalā;
Lahuṁ karonti attānaṁ,
Vakova ajakāraṇā”ti.

Vakajātakaṁ dasamaṁ.

*

Khi kể xong Pháp thoại này, Ngài liền nhận diện Tiền thân:

– Bấy giờ chính ta là Ðế Thích.

Kumbhavaggo pañcamo.

Tassuddānaṁ

Varakumbha supattasirivhayano,
Sucisammata bindusaro cusabho;
Saritaṁpati caṇḍi jarākapinā,
Atha makkaṭiyā vakakena dasāti.

Atha vagguddānaṁ

Saṅkappo padumo ceva,
Udapānena tatiyaṁ;
Abbhantaraṁ ghaṭabhedaṁ,
Tikanipātamhilaṅkatanti.

Tikanipātaṁ niṭṭhitaṁ.